1997 – 2007 arası SGK girişi olanlar bu tarihte emekli olabilecek

Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) prim gün şartlarını düşüren ve emeklilik yaşını kademeli olarak öne çeken bir yasa tasarısı hazırlıyor. Milyonlarca çalışanın merakla beklediği tasarı, TBMM gündemine gelmeye hazırlanırken şartlar ve takvim netleşmeye başladı.​

EYT Sonrası “Kademeli Emeklilik”

2023 yılı Mart ayında yürürlüğe giren Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasası ile 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olan yaklaşık 2 milyon kişi yaş şartına bakılmaksızın emekli olma hakkı kazandı​. İlk sigortalılık girişi bu tarihten sonra olanlar EYT kapsamı dışında kaldı. Örneğin, 8 Eylül 1999’da çalışmaya başlayan bir erkek 58 yaşında emekli olabilirken, 9 Eylül 1999’da başlayan aynı durumda 60 yaşını beklemek zorundaydı. EYT ile oluşan bu fark, 1999 sonrası sigortalılarda ciddi adaletsizlik tartışmaları başlattı. Nitekim EYT kapsamı dışında kalanlar, sigorta giriş tarihlerine bağlı olarak yıl olarak çok daha uzun süre prim ödeyip yaş beklemek durumunda kalıyor ve bu bekleme süresi bazıları için 18 yıla kadar çıkabiliyor​. Bu durum, emeklilik hakkı konusunda büyük tepki yaratırken, Emeklilikte Adalet Derneği (EMAD-DER) gibi oluşumlar konuyu gündemde tutmak için mücadele veriyor​.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile SGK, küçük esnaf ve kendi hesabına çalışanlar başta olmak üzere yeni bir emeklilik düzenlemesi üzerinde çalışıyor​. Tasarı, esas olarak prim gün sayısının düşürülmesi ve kademeli yaş şartlarını içeriyor:

• Prim Günlerinde İndirim (SSK-Bağkur Eşitlemesi): Hâlihazırda 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında sigortalı olan SSK (4A) çalışanlarında emeklilik için gereken prim gün sayısı kademeli artışla 7000 güne yükseltilmişti​. Bağ-Kur (4B) kapsamında kendi nam ve hesabına çalışan esnaf ve çiftçiler ile 4C kapsamındaki memurlar ise 25 tam yıla denk gelen 9000 prim günü şartına tabiydi​. Yeni düzenleme ile bu farklılık giderilecek: Bağ-Kur’lu esnaf ve memurların prim günü şartı 9000’den 7200’e düşürülecek. Böylece Bağ-Kur’lular SSK’lı işçilerle aynı prim gün şartına kavuşmuş olacak. Yaklaşık 1.2 milyon esnaf bu sayede prim ödeme süresini 5 yıl kısaltarak EYT olmaksızın erken emeklilik şansı yakalayabilecek​. (Mevcut SSK’lılar için prim şartı zaten bu seviyelerde olduğundan, asıl avantaj Bağ-Kur ve memur statüsünde olacak.)

• Kademeli Emeklilik Yaşı: Yeni tasarı, 08/09/1999 ile 16/04/2008 tarihleri arasında ilk kez sigortalı olan işçi, esnaf ve memurlara kademeli erken emeklilik hakkı tanımayı öngörüyor​. Bu modelde emeklilik yaşı, sigortalının ilk işe giriş yılına göre esnek olacak. Tasarıya göre kadınlar için emeklilik yaşı 49’dan, erkekler için 51’den başlayacak ve sigorta başlangıç yılı ilerledikçe kademeli olarak artacak​. Her yıl için yaş şartı bir yaş yükselerek kadınlarda en fazla 58, erkeklerde 60 yaş sınırına ulaşacak şekilde bir tablo planlanıyor​. Örneğin, Eylül 1999’da sigortalı olmuş bir kadın 49 yaşında emekli olabilecekken, 2000 girişli bir kadın 50 yaşında emekliliğe hak kazanacak; benzer şekilde 1999 girişli erkek 51 yaşında, 2000 girişli erkek 52 yaşında emekli olabilecek. Bu kademeli artışla, 2008’de sigortalı olanlar yine kadın 58 / erkek 60 yaş kuralına tabi olacak. Böylece EYT sonrası ortaya çıkan sert geçiş yerine, 1999-2008 arası sigortalılar için kademeli bir yaş çizelgesi getirilecek​.

Yukarıdaki düzenlemeler, yasalaşması halinde sadece ilgili tarih aralığında işe başlayanlara mahsus özel bir emeklilik rejimi oluşturacak. 1 Mayıs 2008 sonrası ilk kez sigortalı olanlar ise mevcut sistemdeki yaş kademesine tabi olmaya devam edecek. Mevcut sistemde 2035’e kadar kadınlar 58, erkekler 60 yaşında (7200 gün/9000 gün prim tamamlamak şartıyla) emekli olabiliyor; 2036’dan itibaren emeklilik yaşı kademeli olarak 65’e kadar yükselecek şekilde belirlenmiş durumda​. Yeni öneri, 1999-2008 arası kuşağı bu kademeli artıştan önce belirli bir erken emeklilik hakkına kavuşturmayı hedefliyor.

Borçlanma Yoluyla Emekliliği Öne Çekme İmkânı

Mevcut sosyal güvenlik mevzuatında, çeşitli borçlanma hakları kullanılarak emeklilik şartları daha erken sağlanabilir. Erkek sigortalılar için askerlik borçlanması, kadın sigortalılar için doğum borçlanması bu açıdan kritik önem taşıyor.

Askerlik borçlanması: Erkek çalışanlar, zorunlu askerlikte geçirdikleri süreleri (er/erbaş veya yedek subay okulu) borçlanarak prim günlerine ekletebiliyor​.Askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış olanlar için bu, sigorta başlangıç tarihini geriye çekebilen bir avantajdır. Zira SGK mevzuatına göre, askerlik borçlanması yapılan süre kadar sigorta başlangıcı geriye götürülebiliyor. Örneğin, 2000 yılında işe girmiş bir erkek, eğer 18 aylık askerlik hizmetini işe girmeden önce (1998-1999’da) yapmışsa, bu süreyi borçlanarak sigorta başlangıcını 1999’un başına çekebilir. Bu sayede, ilk işe giriş tarihi 8 Eylül 1999 öncesine denk getirilerek EYT kapsamında emeklilik hakkı kazanmak dahi mümkün olabiliyor. Kısacası askerlik borçlanması, prim gün eksiğini kapatmanın yanı sıra, kişinin daha avantajsız bir emeklilik kuralından avantajlı bir kura geçmesine yardımcı olabiliyor.

Doğum borçlanması: Kadın sigortalılar da, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra dünyaya getirdikleri çocuklar için doğum borçlanması yaparak prim günü kazanabiliyor. Her bir çocuk için 2 yıla (720 gün) kadar borçlanma imkânı mevcut olup, en fazla 3 çocuk için toplam 6 yıla kadar prim günü kazanılabiliyor​. Doğum nedeniyle çalışılamayan sürelerin borçlandırılması, eksik prim günlerini tamamlayarak daha erken emeklilik talebinde bulunmayı sağlar. Doğum borçlanması doğrudan emeklilik yaşını düşürmez, zira kadın sigortalılar için sigorta başlangıç tarihi değişmez; ancak ihtiyaç duyulan prim günleri kazanıldığı için, gereken yaş dolduğunda çalışmadan emekli olmaya hak kazanmayı mümkün kılar​. Özellikle prim eksiği olan anneler, borçlanma ile eksik günlerini kapatıp yaş şartını doldurdukları gün emekli olabilecek duruma gelirler. Ayrıca staj sigortası yapmış kadınların, staj sonrası yaptıkları doğumları borçlanarak sigorta başlangıçlarını fiilen öne çekebildikleri özel durumlar da bulunmaktadır​. Bu sayede bazı kadın sigortalılar için de emeklilik tarihi öne çekilebilmektedir.

Düzenleme Ne Zaman Yürürlüğe Girecek?

TBMM Gündemi: Erken emeklilik düzenlemesinin yasal altyapısı için çalışmalar 2024 boyunca sürdü. Çalışma Bakanlığı tarafından hazırlanan kanun teklifi Eylül 2024’te TBMM’ye sunulmak üzere hazır hale geldi ve konunun Meclis’in yeni yasama yılındaki ilk gündem maddelerinden olması planlandı​. Nitekim 2023 sonbaharında bütçe maratonunun ardından konu yeniden gündeme taşındı ve CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay tarafından hazırlanan bir kanun teklifi 4 Mart 2025’te TBMM Başkanlığı’na sunuldu. Bu teklif, yukarıda bahsedilen 1999-2008 arası sigortalılara kademeli emeklilik hakkı tanınmasını ve esnaf ile memurlar için prim gününün 7200’e indirilmesini içeriyor​.

Resmi Açıklamalar: Hükümet kanadı ise temkinli bir tutum sergiliyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, yaptığı son açıklamalarda “Emeklilik sisteminde bir değişiklik planlamıyoruz. Emekli olabilmek için gereken prim ve yıl şartları devam edecek” diyerek kademeli emeklilik beklentilerini şimdilik geri plana itti​. Bakan Işıkhan, Bağ-Kur prim gün sayısının düşürülmesi talebine olumlu baktıklarını ve bunun orta vadeli planlar arasında olduğunu belirtse de​, emeklilik yaş şartlarında yeni bir esneklik düşünülmediğini vurgulamış oldu. Bu da kısa vadede yaş indirimini öngören bir EYT-2 benzeri düzenlemenin hükümet politikası olarak masada olmadığını gösteriyor.

Uzman Görüşleri ve Kamuoyu: Sosyal güvenlik uzmanları ise uzun vadede kademeli emeklilik adımlarının kaçınılmaz olacağını dile getiriyor. SGK Başuzmanı İsa Karakaş, “Sosyal güvenlik bir zincirdir. EYT ile kopan zincirin onarılması gerekiyor” diyerek, bu düzenlemenin eninde sonunda yapılacağı görüşünde. Karakaş’a göre, toplumsal baskının devam etmesi halinde 2027 gibi kademeli emeklilik yasasının hayata geçmesi muhtemel​. Bir diğer deyişle, milyonların talep ettiği bu hak ertelense bile tamamen rafa kalkmış değil. Kamuoyu nezdinde “Kademeli emeklilik ne zaman çıkacak?” sorusu gündemdeki yerini koruyor​.

Kimler Bu Haktan Yararlanabilecek?

Planlanan yasal düzenleme, 08 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında ilk defa sigortalı çalışmaya başlayan 4A (SSK’lı işçiler), 4B (Bağ-Kur’lu kendi hesabına çalışanlar) ve 4C (Emekli Sandığı kapsamında memurlar) için geçerli olacak​. Bu tarih aralığında sigorta girişi olan ve henüz emekli olmamış olanlar, yeni düzenleme yasalaştığında belirtilen erken emeklilik imkanlarından faydalanabilecek. Elbette, bu kişilerin emeklilik hakkını kullanabilmeleri için öngörülen prim gün sayısını tamamlamış olmaları ve kademeli olarak belirlenecek yaş şartını da sağlamaları gerekecek​. Örneğin, 2002 yılında sigortalı olmuş bir kadın çalışan düzenleme yürürlüğe girdiğinde 52 yaşını doldurmuş ve en az 7200 prim gününü ödemiş ise emekliliğe hak kazanabilecek. Aynı şekilde 2005 girişli bir erkek sigortalı 55 yaşını doldurup 7200 günü tamamlarsa emekli olabilecek. Eğer prim günü eksiği varsa, askerlik veya doğum borçlanması gibi yöntemlerle bu eksiği kapatarak şartları yerine getirebilecek.

Düzenlemeden faydalanamayacak kesimler ise 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar (zira onlar EYT kapsamında zaten yaş şartı aranmaksızın emeklilik hakkını elde ettiler) ile 1 Mayıs 2008 sonrası sigorta girişi olanlar olacak. 2008 sonrası sigortalılar mevcut kademeli emeklilik sistemi (artırılmış yaş sınırları ve 7200/9000 gün prim şartı ile) aynen devam edecek. Ayrıca, hali hazırda emekli olmuş kişiler de bu düzenlemeden geriye dönük bir fayda sağlayamayacak, zira yasa çıktığında sadece aktif sigortalılar için geçerli olacak.